| Egzamin |
| 3. Założenia pracy socjalnej (ontologiczne, epistemologiczne) Założenia ontologiczne (dotyczące bytu jednostki w społeczeństwie). - wiara w postęp moralny przyjmujący wartość liniową wznoszącą . postęp ten jest czynnikiem rozwoju społecznego, gospodarczego i socjalnego. Z przekonania tego wyrasta pogląd, że idee mają siłę sprawczą a zatem wychowując i edukując człowieka, dostarczając mu wzorców moralnych, można kreować zmiany społeczne. - uznanie, że człowiek jest aktywnym podmiotem kształtującym losy swoje i otoczenia społecznego a nie podmiotem, o którego życiu decyduje przeznaczenie lub siły nadprzyrodzone. Wynika stąd oczekiwanie aktywności ze strony jednostki a jeśli jej nie przejawia, dążenie do rozbudzenia w człowieku odpowiedzialności przy równoczesnym poszanowaniu jego praw. - przeświadczenie, że jednostka jest przez całe życie podatna na wpływy środowiska społecznego. Nie jest ona jednak mechanicznym wytworem dzięki swej podmiotowości i zdolności do zachować kreatywnych. Założenia epistemologiczne (dot. możliwości i źródeł poznania rzeczywistości) - poznanie jednostki i środowiska społecznego musi opierać się na doświadczeniu. W teorii pracy socjalnej powinny kumulować się odpowiednio opracowane i uporządkowane wyniki badań empirycznych. W pracy socjalnej natomiast czerpać należy zarówno z ustaleń nauki jak i z osobistego doświadczenia oraz introspekcji (spojrzenia w głąb). - możliwe jest tworzenie norm i wzorców sytuacji społecznych. Służą one do określania celów pracy socjalnej, do oceny jej rezultatów. 4. Zasady pracy socjalnej: • Profesjonalnej 1). Wzmacniaj jednostki indywidualnie i kolektywnie ( zespołowo) wykorzystujące ich własne mechanizmy rozwiązywania problemów oraz ich zaradność. 2). Wspieraj proaktywną postawę wobec społecznej i ekonomicznej polityki rozwoju aby zapobiec pojawianiu się problemów przez jednostką i społeczeństwem. 3). Utrzymaj integralność zawodu pracownika socjalnego we wszystkich aspektach praktyki pracy socjalnej. 4). Ustanawiaj powiązania między ludźmi i zasobami społecznymi w celu lepszego funkcjonowania społeczeństwa i podnoszenia jakości życia. 5). Rozwijaj pracę z instytucjonalnymi systemami zasobów. 6). Ułatwiaj reagowanie instytucjonalnych systemów zasobów by wyjść naprzeciw potrzebom zdrowotnym i świadczeń społecznych. 7). Propaguj sprawiedliwość społeczną wszystkich i równość wszystkich ludzi pod względem ich pełnego udziału w życiu społeczeństwa. 8). Wnoś swój wkład w rozwój wiedzy z zakresu pracy socjalnej poprzez badania i oceny 9). Wspieraj wymianę informacji w tych instytucjonalnych systemach, w których powstają zarówno problemy jak i możliwości i środki ich rozwiązania 10). Poprawiaj komunikację poprzez akceptację różnic i niedyskryminującą praktykę pracy socjalnej. 11). Stosuj strategie edukacyjne do rozwiązywania problemów i do zapobiegania im 12). Wykorzystuj światowe osiągnięcia wiedzy w kwestiach społecznych i rozwiązywania problemów. Istnieją bowiem uniwersalne ludzkie potrzeby, które przekraczają polityczne i geograficzne granice państw a nawet kontynentów. • Ogólne zasady 1. akceptacja klienta Fundamentalna zasada pracy socjalnej. Oznacza tolerancyjne rozumienie klientów. Pracownicy socjalni znając wartości, potrzeby i cele, którymi kierują się klienci , odnoszą się do nich w sposób rozważny i ludzki. Pracownik socjalny postępujący w sposób akceptujący to osoba, która jest w stanie dostrzec i zrozumieć wszystkie okoliczności w jakich funkcjonuje klient, co obejmuje zarówno słabości jak i silne jego strony , jego pożądane jak i nieatrakcyjne cechy, konstruktywne oraz destrukcyjne aspekty działania. Pracownicy socjalni przyznają klientom prawo do godności i wartości. Akceptacja klienta oznacza budowanie na cechach stanowiących jego siłę oraz rozpoznawanie i uznawanie jego potencjalnych możliwości rozwoju i wyzwań w tym zakresie istniejących. Akceptacja w relacji zawodowej objawia się w formie szczerego zainteresowania, uważnego słuchania, intencjonalnego reagowania uznającego punkt widzenia drugiej osoby , tworzenia klimatu wzajemnego zaufania. Czynniki mogące stanowić wyzwanie dla komunikowania, akceptacji przez pracownika socjalnego to: - brak samoświadomości, - niewystarczający poziom wiedzy na temat zachowań, - projekcja własnej sytuacji pracownika socjalnego na klienta, - uprzedzenia i tendencyjna percepcja, - zapewnienia nie mające żadnych gwarancji i pomylenie akceptacji z aprobatą 2. afirmacja indywidualności oznacza uznanie i docenianie wyjątkowych cech jednostki. Pracownicy socjalni pracują z konkretnym klientem indywidualnym w konkretnej sytuacji. Akceptowanie indywidualności klienta oznacza rozpoczynanie w tym miejscu, gdzie znajduje się klient. Klienci powinni być traktowani jako indywidualności mające swoje prawa i potrzeby nie zaś jako przedmioty czy przypadki. Klienci oczekują osobistego zrozumienia oraz uwagi (niepodzielnej) na nich skierowanej. Indywidualizacja wymaga: - wolności od nastawień czy uprzedzeń, przyklejanie tzw. etykietek, unikania czy też stereotypowego podejścia, -wiedzy na temat ludzkich zachowań 3. celowe wyrażanie uczuć i odczuć Klienci muszą mieć możliwość nieskrępowanego wyrażania swoich odczuć w relacji z pracownikiem. Pracownik socjalny natomiast powinien namawiać swoich klientów do wyrażania swoich odczuć w sposób celowy. Mogą to robić np. uważnie słuchając, zadając istotne pytania, wykazując tolerancję i wstrzymując się od ocen. Wyrażanie uczuć musi być celowe, czyli uzasadnione samym procesem rozwiązywania problemów. Celem tym może być np. ulżenie napięciu, co pozwoli klientowi na podejmowanie działań o charakterze konstruktywnym i pozytywnym. Dla niektórych klientów wyrażanie uczuć wobec zatroskanego słuchacza może mieć charakter katharsis czyli oczyszczenia, co pozwala na ustawienie problemu w odpowiedniej perspektywie. 4. postawa nieoceniająca Zasada powstrzymywania się od ocen oparta jest ba przekonaniu, że funkcja pracy socjalnej wyklucza przypisywanie winy lub niewinności, czy też odpowiedzialności za wywołanie problemów czy potrzeb, choć z drugiej strony zawiera elementy wartościujące postawy, standardy lub też działania klienta . Pracownicy socjalni nie oceniają klientów jako osoby wartościowe czy też bezwartościowe natomiast dokonują profesjonalnych ocen dotyczących alternatywnych sposobów rozwiązań czy sposobów szukania tych rozwiązań. Zasada powstrzymywania się od ocen oparta jest na założeniu poszanowania godności i wartości jednostek. Powstrzymanie się od oceniania jest szczególnie ważne w fazach początkowych, ma zasadnicze znaczenie dla zbudowania efektywnej , trwałej relacji z klientem. Badania wykazują, że najważniejsze są pierwsze wrażenia gdyż mają trwałe skutki i działają jak ekran przez który filtrowane są następujące później interakcje. W praktyce stosowanie tej zasady mogą utrudniać osobiste preferencje pracownika socjalnego, który zobowiązany jest do analizy prezentowanych przez siebie wartości i przekonań osobistych , które mają niekorzystny wpływ na interakcje z klientami. 5. obiektywizm jest to zasada praktyczna badania sytuacji bez osobistych preferencji. Obiektywizm jest powiązany ściśle z powstrzymaniem się od oceniania. Aby być obiektywnym w prowadzonych obserwacjach i analizie sytuacji, pracownicy socjalni muszą unikać wprowadzania odczuć osobistych i uprzedzeń do swoich relacji z klientami. Cechy wpływające na obiektywizm: - doświadczenie edukacyjne pracowników socjalnych, - rozumienie przez nich świata zachowań, - doświadczenia życiowe, - przekonania intelektualne oraz wartości, - predyspozycje fizyczne 5. kontrolowanie zaangażowania emocjonalnego Są trzy komponenty składające się na kontrolowane reakcje emocjonalne na sytuacje klienta: - wrażliwość na odczucia i uczucia wyrażane lub niewyrażalne, - zrozumienie oparte na wiedzy o zachowaniach ludzkich, - reakcja kierująca się zasadą celowości i wiedzy. Niekontrolowana reakcja emocjonalna może być umieszczona w układzie z którego z jednej strony znajduje się brak zainteresowania klientem, z drugiej zaś nadmierne identyfikowanie się z nim i z jego punktem widzenia. Brak zainteresowania daje w efekcie obojętność wobec klienta a obojętność może prowadzić do przedwczesnego zakończenia relacji udzielania pomocy. Natomiast nadmierne identyfikowanie się z klientem oznacza, że pracownik socjalny nie jest w stanie przeprowadzić granicy między swoimi obowiązkami a obowiązkami klientów w zakresie rozwiązywania problemów. Nadmierna identyfikacja emocjonalna kłóci się z zasadą obiektywności i neutralności. Kontrolowane zaangażowanie emocjonalne osiąga się przez empatię. Pracownik współodczuwa z klientem tj. wyczuwa i reaguje na jego uczucia i odczucia powodując rozróżnienie pomiędzy współczuciem a użalaniem się nad kimś. Ma działanie wzmacniające klienta aby dążył do osiągania celów z poczuciem kompetencji , efektywności i odpowiedzialności. Konieczne jest utrzymanie równowagi między akceptowaniem klienta a wybaczeniem niewłaściwego zachowania. 6. samostanowienie Zasada ta oparta jest na uznaniu praw i potrzeb klientów, co do wolności wykonywania wyborów i podejmowania decyzji. Pracownicy socjalni są odpowiedzialni za budowanie takich relacji roboczych z klientem , w których możliwe jest dokonywanie wyborów. Zasadniczym celem nawiązania relacji udzielania pomocy jest umożliwienie aktywnego i dobrowolnego wyboru. Obejmuje to również pomoc klientom w perspektywicznym spojrzeniu na trapiące ich problemy przed którymi stoją, zapewnienie informacji umożliwiających zdobycie środków oraz działanie na zasadzie partnerstwa z klientem z zamiarem osiągnięcia wspólnie określonych celów. Samostanowienie sugeruje wolność lub swobodę dokonywania wyborów jeśli jest dostęp do odpowiednich środków. Istnieją jednak bariery mogące utrudniać relacje roboczą między pracownikiem socjalnym a klientem, m. in. tendencja do narzucania rozwiązań, traktowania klientów jako podwładnych, manipulowania klientem i traktowania go w sposób przymusowy. 7. dostęp do zasobów wszyscy potrzebują dostępu do zasobowi i możliwości by moc sprostać wyzwaniom jakie stawia przed nimi życie a aby realizować własne możliwości . Pracownicy socjalni zobowiązani są do: - działania na rzecz zapewnienia wszystkim potrzebnych zasobów, usług oraz możliwości, - zwiększenia zakresu możliwości i wyborów stojących przed osobami uciskanymi i upośledzonymi, - występowania w charakterze rzeczników zmian w polityce i legislacji, które poprawiałyby warunki socjalne i działały na rzecz sprawiedliwości społecznej. 9. poufność poufność lub tez prawo do prywatności oznacza, że klienci muszą wyrazić swoją zgodę zanim jakiekolwiek informacje dotyczące ich tożsamości , treści prowadzonych z nimi rozmów, opinii profesjonalistów na ich temat czy też zgromadzone o nich dane zostaną ujawnione. Rzadko kiedy poufność ma charakter absolutny, przeważnie związana jest z konkretnymi okolicznościami. Nakazy które stwarza konieczność zachowania poufności dotyczą również kartotek danych. Informacji chronić można tylko do pewnej granicy m.in. w zależności od polityki danej instytucji . kwestie związane z poufnością mogą wystąpić także w przypadku gdy sprawiających opiekę jest wielu , gdy odbywają się konferencje zespołów lub mamy do czynienia z powiązanymi ze sobą lub spokrewnionymi klientami. Pracownicy socjalni musza być zaznajomienie z obowiązującymi prawami dotyczącymi poufności. |